Η ανησυχία είναι μια φυσική πλευρά της ανθρώπινης φύσης καθώς μας επιτρέπει να είμαστε σε εγρήγορση ώστε να εντοπίσουμε και να αντιμετωπίσουμε πιθανούς κινδύνους. Είναι ένα είδος νοητικής επίλυσης προβλημάτων για πιθανά μελλοντικά αρνητικά γεγονότα. Αν η ανησυχία διαρκεί για μικρό χρονικό διάστημα μπορεί να βοηθήσει το άτομο να λύσει κάποιο πρόβλημα. Αν όμως έχει μεγάλη διάρκεια και εμφανίζεται συχνά μπορεί η ίδια η ανησυχία να αποτελέσει πρόβλημα και να δυσκολέψει περισσότερο το άτομο στην καθημερινότητά του. Για αυτόν τον λόγο η ανησυχία διαχωρίζεται σε φυσιολογική και παθολογική. Είναι διαφορετικό δηλαδή να ανησυχεί κάποιος για κάτι πραγματικό (π.χ. χρειάζεται να προλάβω να πάρω τα παιδιά από το σχολείο) και διαφορετικό να ανησυχεί για κάτι υποθετικό (π.χ. θα χάσουμε όλοι τις δουλειές μας).
Η ανησυχία συνήθως μεταμφιέζεται σε σκέψεις όπως “και αν…;”. Τα “και αν…;” μπορεί να αφορούν πολλούς και διαφορετικούς τομείς της ζωής του ατόμου και το άτομο να κατακλύζεται από αυτά (“και αν με χωρίσει;”, “και αν με απολύσουν;”, “και αν δεν τα καταφέρω;” “και αν αγχωθώ;”). Πολλοί άνθρωποι βλέπουν την ανησυχία από θετική σκοπιά και φοβούνται να απαλλαχθούν απο αυτή. Μπορεί να σκέφτονται για παράδειγμα “μα η ανησυχία με προετοιμάζει για τα χειρότερα”, “αν δεν ανησυχούσα δεν θα κατάφερνα όσα έχω καταφέρει”. Στον αντίποδα, μπορεί κάποιος να φοβάται την ανησυχία και να σκέφτεται ότι το παραμικρό αίσθημα ανησυχίας είναι ανεξέλεγκτο και επικίνδυνο. Και οι δύο στάσεις διατηρούν την ανησυχία.
Αν ανησυχείς λοιπόν διαρκώς, ένα βήμα είναι να αναρωτηθείς αν αυτό για το οποίο ανησυχείς αποτελεί κάτι πραγματικό ή υποθετικό και να πάρεις απόσταση από την σκέψη σου ώστε να αφήσεις στην άκρη αυτό που είναι υποθετικό. Αν η ανησυχία αφορά κάτι πραγματικό τότε σκέψουν αν υπάρχει κάτι που μπορείς να κάνεις κάτι για αυτό. Αν δεν μπορείς να κάνεις κάτι για αυτό αναρωτήσου: τι θα σου προσφέρει να ανησυχείς συνέχεια; Αν όμως μπορείς να κάνεις κάτι, σκέψου διάφορες λύσεις και επέλεξε μια που σου φαίνεται καλή. Θυμήσου ότι δεν μπορείς να ξέρεις από πριν ποια λύση είναι η κατάλληλη. Μπορείς να αποφασίσεις μόνο με τα δεδομένα που έχεις και αυτό που συμβαίνει στο τώρα. Αν αυτό που επέλεξες δεν δούλεψε, εντόπισε τι δεν πήγε καλά και δοκίμασε κάτι άλλο. Έπειτα, αναρωτήσου αν μπορείς να κάνεις κάτι τώρα. Αν όχι, φτιάξε το πλάνο σου και άσε την ανησυχία σου στην άκρη. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα αποφύγεις και θα αναβάλεις τις ανησυχίες σου αλλά θα τις μεταθέσεις για την ώρα τους. Ας δούμε τι σημάινει αυτό…
Μπορείς να έχεις ένα τετράδιο ή ένα σημείωμα μαζί σου και κάθε φορά που σου έρχεται στο μυαλό κάτι που σε ανησυχεί να το γράφεις σε αυτό. Έπειτα, όρισε μέσα στην ημέρα σου ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα το οποίο θα είναι η “ώρα της ανησυχίας”. Το διάστημα αυτό μπορεί να είναι οποιαδήποτε ώρα της ημέρας εκτός από ώρες που είναι κοντά στην ώρα που θα κοιμηθείς. Στην ώρα της ανησυχίας προσπάθησε να σκεφτείς τι μπορείς να κάνεις για όσα σε ανησυχούν. Επομένως, όταν προκύπτουν ανησυχητικές σκέψεις κατάγραψέ τις στο τετράδιο και σκέψου “δεν είναι τώρα η ώρα για αυτό, θα το δω στην ώρα της ανησυχίας”.
Αφήνοντας τις υποθετικές ανησυχίες στην άκρη και ό,τι δεν είναι στον έλεγχό σου θα έχεις περισσότερο χρόνο να ζήσεις στο τώρα. Επιπλέον, θα έχεις περισσότερο χρόνο να σκεφτείς τι μπορείς να κάνεις για ό,τι σε ανησυχεί και θα έχεις κάνει την ανησυχία συμμαχό σου!
Επιμέλεια κειμένου:
Γεωργία Βασσάλου,
Ψυχολόγος, Msc
Γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία
Βιβλιογραφία
Clark, D. A., & Beck, A. T. (2011). Cognitive therapy of anxiety disorders: Science and practice. Guilford Press. 436-445.
https://www.cci.health.wa.gov.au/Resources/Looking-After-Yourself/Worry-and-Rumination