Οι περισσότερες ρομαντικές σχέσεις χαρακτηρίζονται από έναν βαθμό φροντίδας και θετικές αλληλεπιδράσεις. Είναι επίσης αλήθεια ότι στο πλαίσιο των ρομαντικών σχέσεων ανοίγουν τόσο μικρές όσο και μεγάλες πληγές. Από τις πιο οδυνηρές πληγές σε μια σχέση ταυτοποιείται η απιστία, μια παραβίαση της σχεσιακής εμπιστοσύνης, στην οποία είτε η συναισθηματική είτε η σεξουαλική ή και τα δύο είδη οικειότητας, απευθύνονται σε ένα άλλο άτομο, χωρίς την συγκατάθεση του κύριου συντρόφου κάποιου.
Οι συνέπειες της απιστίας είναι πολλές. Για παράδειγμα, η απιστία μπορεί να οδηγήσει σε ζήλεια από την προσβεβλημένη πλευρά, παράλληλα με συναισθήματα θυμού, απόρριψης, φόβου, κατάθλιψης και μοναξιάς. Η απιστία μπορεί επίσης να οδηγήσει σε δυσμενείς συνέπειες στην ίδια την σχέση, συμπεριλαμβανομένων των αυξημένων πιθανοτήτων για διαζύγιο. Εν ολίγοις, απώλεια εμπιστοσύνης, πληγή στην αυτο-εκτίμηση, διαταραχές σε άλλες σχέσεις του ατόμου όπως με τα παιδιά, φίλους, ευρύτερη οικογένεια, οικονομικές συνέπειες και ποικίλα συναισθηματικά προβλήματα. Εκτός από τον αντίκτυπο που έχει στον σύντροφο που βίωσε την προδοσία, και στην σχέση ως σύνολο, μελέτες καταδεικνύουν ότι και ο σύντροφος που έκανε την απιστία βιώνει δυσφορία. Τα άτομα, ιδιαιτέρως γυναίκες σύντροφοι σε ετερο-σεξουαλικούς γάμους, βρέθηκε ότι βιώνουν σημαντικές μακροχρόνιες ενοχές μετά από μια εξωσυζυγική σχέση που οδηγεί και σε λύση του γάμου. Ο άπιστος σύντροφος μπορεί επίσης να βιώσει συναισθήματα όπως αμηχανία και θυμό. Επιπλέον, αναφορικά με τα ζευγάρια που βρίσκονται σε θεραπεία με κύριο αίτημα την απιστία, φαίνεται ο σύντροφος που «έκανε την απιστία» να παρουσιάζει υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης από ότι ο σύντροφος που «απατήθηκε».
Φυσικά το αίτημα της απιστίας έρχεται πολύ συχνά στην θεραπεία ζεύγους. Ωστόσο, φαίνεται οι σύντροφοι να αναζητούν και θεραπεία ατομικά.
Παρά τις καλά τεκμηριωμένες αρνητικές επιπτώσεις της απιστίας, ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα δεσμευμένα μέλη της σχέσης δύναται να επιβιώσουν από το τραύμα της απιστίας και μάλιστα κάποιες φορές μπορεί να ιδωθεί και ως «ευκαιρία μέσω της διορατικότητας και της προσωπικής και της σχεσιακής κατανόησης».
Βασική μεταβλητή στην διεργασία της «θεραπείας μετά από απιστία» είναι η έννοια της συγχώρεσης. Στην βιβλιογραφία έχει βρεθεί ότι τα ζευγάρια που αναφέρουν συγχώρεση μετά από απιστία λειτουργούν με πιο ουσιαστική επένδυση στο γάμο, μεγαλύτερη ψυχολογική εγγύτητα, καλύτερη ισορροπία στα δυναμικά ισχύος στον γάμο, και υψηλότερα επίπεδα συζυγική προσαρμογής συγκριτικά με ζευγάρια που δεν κατάφεραν να «επιτύχουν» την συγχώρεση. Η συγχώρεση αναφέρεται ως διεργασία και όχι ως μια κεκτημένη κατάσταση.
Οι θεραπευτικοί στόχοι περιλαμβάνουν: την κατανόηση του τί οδήγησε στην απιστία, την αποκατάσταση της σχέσης και τη μείωση της συναισθηματικής δυσφορίας. Στην πρόσφατη βιβλιογραφία προτείνεται ότι η αυτο-συγχώρεση είναι βασικός θεραπευτικός στόχος με πελάτες που ενεπλάκησαν σε εξωσυζυγική σχέση.
Αυτο συγχώρεση
Η αυτο-συγχώρεση έχει διάφορους ορισμούς, η πλειοψηφία των οποίων τονίζουν τις θετικές ενδο-προσωπικές πτυχές της συγχώρεσης του εαυτού, όπως η παραίτηση από την αυτοτιμωρία για μια απιστία και ταυτόχρονα η κίνηση προς την αυτοσυμπόνια. Οι Cornish & Wade (2015) όρισαν την αυτο-συγχώρεση ως μια διεργασία στην οποία το άτομο: α) αποδέχεται την ευθύνη του ότι έβλαψε κάποιον άλλον, β) εκφράζει τύψεις ενώ παράλληλα μειώνει την ντροπή, γ) εμπλέκεται στην αποκατάσταση της σχέσης μέσω επανορθωτικών συμπεριφορών και δεσμεύεται εκ νέου στις αξίες της σχέσης και δ) επιτυγχάνει μια ανανέωση του αυτοσεβασμού, της αυτοσυμπόνιας και της αυτοαποδοχής. Αναλαμβάνοντας την ευθύνη το άτομο αναγνωρίζει την συμμετοχή του στην απιστία και τον συνεπαγόμενο συναισθηματικό αντίκτυπο που φέρει αυτή: ενοχές και τύψεις. Κατά συνέπεια, η ντροπή θεωρείται «κρίση» για τον εαυτό και έχει ως αποτέλεσμα την αποφυγή, ιδιαίτερα όταν η αποκατάσταση είναι δύσκολη. Αντίθετα, όταν η ενοχή εστιάζει στην κρίση του ίδιου του «αδικήματος», τότε ενθαρρύνεται η επανορθωτική δράση της. Το τρίτο στοιχείο, η αποκατάσταση, περιλαμβάνει το να ενεργεί κάποιος σύμφωνα με την επιθυμία για επανόρθωση και δέσμευση εκ νέου σε όσες αξίες καταπατήθηκαν. Ο προσανατολισμός στις αξίες και η δεσμευμένη δράση μπορούν να αποτρέψουν την πιθανότητα μιας νέας απιστίας και ταυτόχρονα να καλλιεργήσουν συναισθήματα ειρήνης σχετικά με την παρελθούσα προσβολή. Στο τελικό στάδιο, η ανανέωση και η αποδέσμευση των ατόμων από τα υπολειπόμενα συναισθήματα αυτο-τιμωρίας συνδυαστικά με την πρότερη μάθηση που κατακτήθηκε στα προηγούμενα «βήματα» μπορούν να αποτρέψουν περιπτώσεις νέας απιστίας στο μέλλον. Η θεραπεία μπορεί να λειτουργήσει ως ένα αρκετά καλό περιβάλλον ώστε να παρέχει μη-απειλητική, δομημένη καθοδήγηση μέσω μιας διεργασίας αυτοσυγχώρεσης. Ακόμη και σε περιπτώσεις χωρισμού, όπου η σχεσιακή επανόρθωση δεν είναι πρωταρχική προτεραιότητα, η ατομική θεραπεία που περιλαμβάνει την αυτοσυγχώρεση βοηθά τον ενήλικα να αντιμετωπίσει την λύπη και την αρνητική αυτο-εικόνα που χτίζει μετά από ένα συμβάν απιστίας.
Μια βαθιά αυτο αποκάλυψη μετά από θεραπεία αυτο συγχώρεσης είναι:
«..υπάρχει ακόμη η παρατεταμένη ενοχή και τα παρατεταμένα αρνητικά συναισθήματα, και αντί να τα αφήσω να με κατατρώνε ή να με ρίχνουν, απλώς επαναφέρω την διεργασία, αναγνωρίζω ότι είναι εδώ, ξέρω τον λόγο που είναι εδώ αλλά δεν θα επιτρέψω στον εαυτό μου να με μισήσω πάλι για αυτό. Δεν ξέρω αν αυτό είναι συμπόνια ή αυτο- συγχώρεση. Είναι σαν, να ξέρω ότι το έκανα (ότι είχα μια σχέση) αλλά δεν μπορώ να το αλλάξω και δεν το ξανακάνω και ζήτησα συγνώμη σε όσους πλήγωσα που έχουν σημασία για μένα. Και έτσι για μένα αυτά είναι τα βήματα που πρέπει κανείς να κάνει για να νιώσει ότι έχει συγχωρήσει τον εαυτό του».
Cornish, M. A., Hanks, M. A., & Gubash Black, S. M. (2020, March 16). Self-Forgiving Processes in Therapy for Romantic Relationship Infidelity: An Evidence-Based Case Study. Psychotherapy. Advance online publication. http://dx.doi.org/10.1037/pst0000292
Επιμέλεια άρθρου:
Φρόσω Φωτεινάκη
Ψυχολόγος & Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια
Συγγραφή άρθρου:
Ελπίδα Γκουτσέλη
Ψυχολόγος & Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια