Η συμβουλευτική γονέων αποτελεί μια ενεργητική, ζωντανή διαδικασία υποστήριξης και ενδυνάμωσης των γονέων/ φροντιστών από έναν εξειδικευμένο θεραπευτή. Στόχος του θεραπευτή είναι να συμπορευτεί μαζί με τους γονείς σε ένα ταξίδι διερεύνησης των ενδοοικογενειακών σχέσεων, των μοτίβων αλληλεπίδρασης και των γονεϊκών πρακτικών, με στόχο την ανάδειξη και την υιοθέτηση μιας νέας στάσης στη σχέση τους με το παιδί τους αλλά και με τον εαυτό. Πρόκειται για μια σπουδαία και χρήσιμη διαδικασία που δεν προσφέρει ως επί το πλείστον έτοιμες λύσεις, αλλά το εύφορο έδαφος για την εμπλοκή των γονέων στη διαμόρφωση ενός στιλ διαπαιδαγώγησης επικεντρωμένου στις ανάγκες των μελών της οικογένειας, με ανιδιοτελή αγάπη, αμοιβαίο σεβασμό, επικοινωνία και αποδοχή.
Συχνά, μέσα από τη συμβουλευτική διαδικασία αναδύεται η δυσκολία των περισσότερων γονέων στο να μπορέσουν να προσπεράσουν τα δικά τους «μπλοκαρίσματα» για να εφαρμόσουν πράγματα που είναι βοηθητικά για τη σχέση τους με το παιδί. Όταν ένας γονέας δεν μπορεί να εφαρμόσει αυτά που λέει, αυτά που γνωρίζει, αυτά που ακούει, τότε η δική του προσωπική ιστορία για κάποιον λόγο, συγκρούεται με την εφαρμογή αυτή. Πρόκειται μάλλον, για έναν ενήλικα που δυσκολεύεται να μεταβεί από το ένα στάδιο ζωής στο άλλο, από τον έναν ρόλο στον άλλον, από τον ενήλικα στον γονεϊκό ενήλικα.
Ο γονέας με την κατάλληλη υποστήριξη του θεραπευτή καλείται να αναγνωρίσει αυτές του τις δυσκολίες, να τις επεξεργαστεί, δίνοντάς τους φωνή για να μπορέσει να έρθει σε επαφή με καινούριες ιδέες, νέες οπτικές λαμβάνοντας υπόψη παραμέτρους που νωρίτερα δεν είχε αναγνωρίσει. Μια επιτυχημένη συμβουλευτική διαδικασία έρχεται να εμπλουτίσει, να ενδυναμώσει, και φυσικά σε καμία περίπτωση να παραγκωνίσει ή να υποκαταστήσει το ρόλο του γονέα. Η διάρκεια και η συχνότητα των συνεδριών μιας συμβουλευτικής γονέων καθορίζεται από τις ανάγκες και τα αιτήματα που θα διαμορφωθούν σε συνεργασία με τον θεραπευτή.
Πότε χρειάζεται η συμβουλευτική γονέων:
- Όταν παρατηρούμε πως η οικογένειά μας δυσκολεύεται να λειτουργήσει ομαλά στην καθημερινότητά της. Οι εντάσεις μεταξύ των μελών είναι συχνές, διαταράσσοντας σε σημαντικό βαθμό την επικοινωνία και τη σχέση μας. Στην περίπτωση αυτή, το ταξίδι της γονεϊκότητας βιώνεται ως μια επώδυνη εμπειρία, γεμάτη απογοητεύσεις και ενοχές.
- Όταν δυσκολευόμαστε να αναγνωρίσουμε τις ανάγκες των παιδιών μας και συχνά αναρωτιόμαστε τι χρειάζονται από εμάς. Όταν κάποιες συμπεριφορές τους «δεν βγάζουν νόημα», αλλά εμφανίζονται ξανά και ξανά δημιουργώντας ρωγμές στη σχέση μας.
- Όταν παρατηρούμε πως κάποια μέλη της οικογένειάς μας έχουν έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις, συμπεριφορές που ξεφεύγουν και μας πιέζουν, δυσχεραίνοντας τη σύνδεσή μας.
- Όταν στο ταξίδι της γονεϊκότητας, κάπου έχουμε χάσει την επαφή με τον εαυτό μας. Δεν καταλαβαίνουμε εμάς, τις δικές μας προσωπικές ανάγκες και υπάρχει ένα μεγάλος εσωτερικός καταλογισμός ευθύνης, ένα «εγώ φταίω για όλα», που μας βαραίνει και μας πνίγει. Όταν έχουμε σταματήσει να μας φροντίζουμε, να μας αγαπάμε, να μας αποδεχόμαστε και εστιάζουμε μόνο σε επιδόσεις. Όταν νιώθουμε ευάλωτοι, εξουθενωμένοι και χωρίς ψυχικά αποθέματα.
- Όταν οι σχέσεις με τον/ την σύντροφό μας περνούν κρίση από την γέννηση των παιδιών και μετά και φαίνεται να υπάρχει δυσκολία στη μετάβαση από τη μία φάση ζωής (ζευγάρι) στην άλλη (γονείς).
- Όταν υπάρχει εμφανής διάσταση ως προς το στιλ διαπαιδαγώγησης, τις αξίες και τις πρακτικές των δύο γονέων εμποδίζοντας τη μεταξύ μας επικοινωνία, τη σύνδεση και τη σχέση μας, ένα χάσμα που επεκτείνεται και στο παιδί.
- Όταν αισθανόμαστε πως οι ευθύνες και οι επιδόσεις μας καταπιέζουν και μας καθηλώνουν, μειώνοντας το αίσθημα αυταξίας και την αποτελεσματικότητά μας ως γονείς.
- Όταν θέλουμε να υποστηριχθούμε στη σχέση μας με το παιδί μας, χωρίς αυτό να σημαίνει πως υπάρχει ιδιαίτερη επιβάρυνση στην παρούσα φάση. Αυτό που θέλουμε είναι να γίνουμε πιο συναισθαντικοί και αποτελεσματικοί γονείς, επενδύοντας στην αγάπη, στη σύνδεση, στην άνευ όρων αποδοχή, στον αμοιβαίο σεβασμό και στην αλήθεια στην οικογένειά μας.
- Όταν το παιδί μας παρακολουθεί πρόγραμμα ψυχολογικής υποστήριξης και θέλουμε να συμβάλλουμε τα μέγιστα στην εξέλιξη και την πρόοδο της σχέσης μας, ενισχύοντας παράλληλα και τα οφέλη του προγράμματος.
- Όταν αντιμετωπίζουμε μια έντονη δυσκολία που διαταράσσει τις σχέσεις και την καθημερινότητά μας, π.χ. αναπτυξιακά ζητήματα, προβλήματα υγείας, πένθος, διαζύγιο, εφηβεία κλπ.
Τι εργαλεία μας προσφέρει η συμβουλευτική γονέων:
- Επαφή με τον δικό μας, αυθεντικό εαυτό. Μέσω της συμβουλευτικής διαδικασίας, μαθαίνουμε να διαχωρίζουμε την προσωπική μας ιστορία από την ιστορία των παιδιών μας, να αναγνωρίζουμε και να επεξεργαζόμαστε τις προσδοκίες μας και να εντοπίζουμε το τι γονείς θέλουμε και μπορούμε να είμαστε.
- Δεξιότητες συναισθηματικής νοημοσύνης. Μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε, να εκφράζουμε και να αποδεχόμαστε τα δικά μας συναισθήματα, για να μπορούμε να «αντέχουμε» και να αγκαλιάζουμε τα συναισθήματα των παιδιών μας. Παράλληλα, δουλεύουμε τον αυτοέλεγχο και την επίλυση προβλημάτων, αποτελώντας συγχρόνως και ένα φωτεινό πρότυπο μάθησης για τα παιδιά. Τέλος, η συμβουλευτική διαδικασία εστιάζει στην καλλιέργεια της ενσυναίσθησης, στο να μπορείς να μπαίνεις στη θέση του άλλου, να βλέπεις τον κόσμο μέσα από τα δικά του μάτια, να αναγνωρίζεις τα συναισθήματα, τις ανάγκες του και το νόημα που έχουν αυτά για εκείνον.
- Βαθύτερη κατανόηση των αναγκών των παιδιών μας, ανάλογα με την αναπτυξιακή φάση στην οποία βρίσκονται και τρόπους κάλυψης αυτών των αναγκών, διαχωρίζοντάς τες συγχρόνως από τις δικές μας προσωπικές ανάγκες και επιθυμίες αλλά και από τις κοινωνικές επιταγές και πιέσεις που δεχόμαστε.
- Εργαλεία για να βάζουμε αποτελεσματικά όρια, ηλικιακά κατάλληλα, με ξεκάθαρο και σταθερό τρόπο. Τα όρια δείχνουν στο παιδί μας μέχρι που μπορεί να φτάσει, παρέχοντας του προστασία και ασφάλεια. Δεσμεύομαι σε μια ολόδική μου προσπάθεια να βάζω όρια με συνέπεια, ενσυναίσθηση, σεβασμό και αποδοχή στο παιδί και τις ανάγκες του.
- Δεξιότητες επικοινωνίας, πώς να ακούμε ενεργητικά και με ενσυναίσθηση για να μπορούν τα παιδιά μας να μας μιλούν, αλλά και το πώς να συνδεόμαστε με τα παιδιά μας, μιλώντας τους σε γλώσσα που καταλαβαίνουν για να μπορούν να μας ακούν.
- Ισορροπία στην καθημερινότητά μας, προσφέροντας συγκεκριμένα εργαλεία αποσυμπίεσης και διαχείρισης των επώδυνων εμπειριών, καλλιεργώντας έτσι ένα κλίμα ασφάλειας και εμπιστοσύνης στην οικογένειά μας.
- Τρόπους να παρέχουμε ένα περιβάλλον για το παιδί, όπου θα του επιτρέπεται να κάνει τα δικά του, μοναδικά λάθη, μαθαίνοντας μέσα από αυτά να επανορθώνει και να χαράσσει τη δική του διαδρομή στο μονοπάτι της ζωής.
Ιδέες για να είμαστε φυσικά και συναισθηματικά παρόντες στη σχέση μας με το παιδί, περνώντας ποιοτικό χρόνο μαζί του, έστω και για κάποια λεπτά την ημέρα. Τα παιδιά χρειάζονται από εμάς την προσοχή, τη σημασία και την επαφή χωρίς αποσπάσεις και συναισθηματικά εμπόδια.
Ελένη Πρωτόπαπα
Συμβουλευτική Ψυχολόγος
Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια
Βιβλιογραφία:
- GOLEMAN, D. (1997). Η Συναισθηματική Νοημοσύνη. Μετάφραση από τους Ι.Ν. Νέστωρος και Χ. Ξενάκη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
- GOTTMAN, J. (2000). Η Συναισθηματική Νοημοσύνη των Παιδιών. Μετάφραση από την Χ. Ξενάκη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
- OMER, H. (2018). Ήρεμη δύναμη: Ένα μοντέλο εξουσίας για την οικογένεια, το σχολείο, την κοινότητα. Μετάφραση από τους Σ. Κώτση και Δ. Φυλοκώστα. Αθήνα: Γλάρος