Η ψυχοθεραπεία και η φαρμακευτική αγωγή αποτελούν δύο από τις κύριες μεθόδους αντιμετώπισης των ψυχικών διαταραχών. Παρά την ευρεία αποδοχή και χρήση και των δύο θεραπειών, πολλοί άνθρωποι αναρωτιούνται εάν αυτές οι προσεγγίσεις μπορούν να λειτουργήσουν συνδυαστικά, καθώς και αν είναι κατάλληλο για αυτούς να ξεκινήσουν φαρμακευτική αγωγή. Οι προβληματισμοί αυτοί συχνά προκύπτουν από φόβους σχετικά με τις παρενέργειες των φαρμάκων, το κοινωνικό στίγμα, ή την προσωπική αίσθηση ότι η λήψη φαρμάκων μπορεί να τους κάνει να νιώθουν “λιγότερο ικανούς” να διαχειριστούν τα προβλήματα τους.
Μαζί, θα εξετάσουμε πώς η ψυχοθεραπεία και η φαρμακευτική αγωγή μπορούν να αλληλοσυμπληρώνονται, τα οφέλη του συνδυασμού αυτών των θεραπειών, καθώς και τους λόγους που πολλοί νιώθουν επιφυλακτικοί απέναντι στη φαρμακευτική θεραπεία.
Ψυχοθεραπεία και Φαρμακευτική Αγωγή: Μία Συνεργατική Προσέγγιση
Η ψυχοθεραπεία είναι μια μορφή θεραπείας μέσω συζήτησης, όπου οι θεραπευόμενοι αναπτύσσουν δεξιότητες διαχείρισης του άγχους, των συναισθημάτων και των σκέψεων τους. Οι πιο κοινές μορφές ψυχοθεραπείας περιλαμβάνουν τη γνωστική-συμπεριφοριστική θεραπεία (CBT), τη συστημική θεραπεία και τη ψυχοδυναμική θεραπεία. Η φαρμακευτική αγωγή, από την άλλη, περιλαμβάνει τη χρήση ψυχιατρικών φαρμάκων, όπως τα αντικαταθλιπτικά και τα αγχολυτικά, για τη διαχείριση των συμπτωμάτων ψυχικών διαταραχών.
Οι δύο αυτές θεραπείες δεν λειτουργούν απαραίτητα ανεξάρτητα. Έρευνες έχουν δείξει ότι σε πολλές περιπτώσεις η χρήση ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής μαζί μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική από την κάθε θεραπεία μόνη της, ειδικά σε άτομα με συνδυαστικές διαταραχές που δημιουργούν δυσκολίες στη λειτουργικότητα του ατόμου με έντονα και επαναλαμβανόμενα επεισόδια (Cuijpers et al., 2014).
Τα Οφέλη της Συνδυαστικής Θεραπείας
Αμεσότερη Ανακούφιση των Συμπτωμάτων: Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να προσφέρει γρήγορη ανακούφιση από τα έντονα συμπτώματα, όπως το αίσθημα έντονης θλίψης ή άγχους, επιτρέποντας στον θεραπευόμενο να συμμετέχει πιο ενεργά στην ψυχοθεραπεία. Αυτό είναι σημαντικό καθώς συχνά τα άτομα που πάσχουν από σοβαρές ψυχικές διαταραχές δυσκολεύονται να εφαρμόσουν τις τεχνικές της ψυχοθεραπείας χωρίς πρώτα να υπάρξει μία αρχική ανακούφιση των συμπτωμάτων.
Διαχείριση Υποτροπών: Ένα άλλο σημαντικό όφελος της συνδυαστικής θεραπείας είναι η μείωση της πιθανότητας υποτροπής. Έρευνες έχουν δείξει ότι άτομα που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή σε συνδυασμό με ψυχοθεραπεία έχουν λιγότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν επανεμφάνιση των συμπτωμάτων τους στο μέλλον.
Προσαρμογή στην καθημερινόητα: Η ψυχοθεραπεία βοηθά το άτομο να αναπτύξει μακροπρόθεσμες στρατηγικές διαχείρισης του άγχους και της κατάθλιψης, ενώ η φαρμακευτική αγωγή προσφέρει τη σταθεροποίηση της διάθεσης που μπορεί να είναι απαραίτητη για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ατόμου.
Πολλοί άνθρωποι ωστόσο συνεχίζουν να είναι επιφυλακτικοί απέναντι στη φαρμακευτική αγωγή για διάφορους λόγους. Ας δούμε μερικούς από αυτούς:
- Φόβος για Παρενέργειες
Ένας από τους πιο συνηθισμένους λόγους που πολλοί άνθρωποι είναι επιφυλακτικοί απέναντι στη φαρμακευτική αγωγή είναι οι πιθανές παρενέργειες. Φάρμακα όπως τα αντικαταθλιπτικά (SSRIs ή SNRIs) ή τα αγχολυτικά μπορεί να προκαλέσουν ανεπιθύμητες αντιδράσεις, όπως ναυτία, ζάλη, διαταραχές ύπνου, αύξηση βάρους, ακόμα και αλλαγές στη διάθεση. Αυτές οι παρενέργειες μπορεί να φαίνονται τρομακτικές, και ο φόβος ότι θα επηρεάσουν την καθημερινότητά σας μπορεί να σας αποτρέψει από τη χρήση τους.ς
Σε αυτή τη περίπτωση είναι σημαντικό να επικοινωνήσετε το προβληματισμό σας με τον γιατρό, τον ψυχίατρο ή τον θεραπευτή σας για τους συγκεκριμένους φόβους σας σχετικά με τις παρενέργειες. Σε πολλές περιπτώσεις, οι παρενέργειες είναι προσωρινές και υποχωρούν μετά τις πρώτες εβδομάδες χρήσης, ενώ υπάρχουν και εναλλακτικά φάρμακα με λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες.
- Στίγμα που Συνοδεύει τη Φαρμακευτική Αγωγή
Πολλοί άνθρωποι φοβούνται ότι η λήψη φαρμάκων για την ψυχική υγεία θα τους στιγματίσει. Υπάρχει μια κοινωνική αντίληψη ότι η λήψη ψυχοφαρμάκων υποδηλώνει αδυναμία ή ότι κάποιος δεν είναι “αρκετά δυνατός” για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα του μόνος του. Αυτό το στίγμα είναι βαθιά ριζωμένο από το παρελθόν και μπορεί να οδηγήσει σε ενοχές ή ακόμα και ντροπή.
Θυμηθείτε ότι η ψυχική υγεία μας είναι εξίσου σημαντική με τη σωματική. Όπως ακριβώς κάποιος θα έπαιρνε φάρμακα για τον διαβήτη ή την υπέρταση, το ίδιο ισχύει και για την κατάθλιψη ή το άγχος. Το να ζητάτε βοήθεια μέσω φαρμάκων δείχνει ότι φροντίζετε τον εαυτό σας και λαμβάνετε τα κατάλληλα μέτρα για να βελτιώσετε τη ζωή σας.
- Αίσθηση Απώλειας Ελέγχου ή Εξάρτησης
Πολλοί θεραπευόμενοι ανησυχούν ότι αν ξεκινήσουν φαρμακευτική αγωγή, θα χάσουν τον έλεγχο του σώματος ή του μυαλού τους. Μπορεί να υπάρχει φόβος ότι τα φάρμακα θα τους κάνουν να αισθάνονται “αλλοιωμένοι” ή ότι θα γίνουν εξαρτημένοι από αυτά για πάντα. Αυτή η ανησυχία μπορεί να προκύψει από ιστορίες άλλων ανθρώπων που έχουν δυσκολευτεί να σταματήσουν τη φαρμακευτική αγωγή ή έχουν βιώσει δύσκολες παρενέργειες.
Τα περισσότερα ψυχικής φύσεως φάρμακα δεν είναι σχεδιασμένα να χρησιμοποιούνται επ’ αόριστον. Ο ψυχίατρος σας θα σας βοηθήσει να βρείτε τη σωστή δοσολογία και θα παρακολουθεί την πορεία σας, προσαρμόζοντας τη θεραπεία καθώς τα συμπτώματα σας βελτιώνονται. Επίσης, η απόφαση για τη σταδιακή διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής λαμβάνεται πάντα υπό την καθοδήγηση του ειδικού, ώστε να μην υπάρχουν προβλήματα εξάρτησης ή παρενέργειες. Είναι κάτι που το συζητάμε ανοιχτά στη θεραπεία μας.
- Αίσθηση Αδυναμίας ή Προσωπικής Ανεπάρκειας
Αρκετοί θεραπευόμενοι αισθάνονται ότι αν πάρουν φαρμακευτική αγωγή, θεωρούν ότι δεν μπορούν να διαχειριστούν τα προβλήματά τους μόνοι τους. Αυτό μπορεί να τους κάνει να νιώθουν ανίκανοι ή αδύναμοι. Υπάρχει συχνά η προσδοκία ότι πρέπει να αντιμετωπίζουμε τις ψυχικές μας προκλήσεις χωρίς εξωτερική βοήθεια, κάτι που μπορεί να δημιουργεί ενοχές.
Η ψυχική υγεία είναι κάτι που όλοι αντιμετωπίζουμε σε διαφορετικές φάσεις της ζωής μας. Το να ζητάμε βοήθεια, είτε μέσω ψυχοθεραπείας, είτε μέσω φαρμάκων, δείχνει θάρρος και αποφασιστικότητα να φροντίσουμε τον εαυτό μας. Η χρήση φαρμάκων είναι ένα εργαλείο που μπορεί να μας βοηθήσει να διαχειριστούμε τα συμπτώματα πιο αποτελεσματικά, επιτρέποντάς μας να εργαστούμε σε βαθύτερα ζητήματα με τη βοήθεια της ψυχοθεραπείας.
- Προσωπικές Πεποιθήσεις ή Αντιλήψεις
Τέλος, υπάρχουν και προσωπικές, πολιτισμικές ή θρησκευτικές πεποιθήσεις που μπορεί να αποθαρρύνουν τη χρήση φαρμάκων. Ορισμένοι μπορεί να πιστεύουν ότι η ψυχική υγεία πρέπει να αντιμετωπίζεται μόνο μέσω φυσικών μεθόδων ή πνευματικών πρακτικών.
Η φαρμακευτική αγωγή δεν χρειάζεται να αντικαταστήσει άλλες μεθόδους διαχείρισης της ψυχικής υγείας. Μπορεί να συνυπάρχει με άλλες μορφές θεραπείας, όπως η ψυχοθεραπεία ή ακόμα και πνευματικές πρακτικές, με στόχο την ολική βελτίωση της ψυχικής υγείας σας.
Οι ανησυχίες και οι φόβοι που σχετίζονται με τη φαρμακευτική αγωγή είναι απολύτως αναμενόμενοι και φυσιολογικο΄θ αλλά είναι σημαντικό να αντιμετωπιστούν με σωστή πληροφόρηση και υποστήριξη από επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να είναι ένα πολύτιμο εργαλείο στη διαδικασία της ανάρρωσης και, όταν συνδυάζεται με ψυχοθεραπεία, μπορεί να προσφέρει σημαντικά οφέλη. Αν οι φόβοι σας παραμένουν, συζητήστε τους με τον γιατρό σας ή τον θεραπευτή σας για να λάβετε την καλύτερη δυνατή απόφαση για την ψυχική σας υγεία.
Βιβλιογραφικές Αναφορές
- Cuijpers, P., Karyotaki, E., Weitz, E., Andersson, G., Hollon, S.D., van Straten, A. (2014). “The effects of psychotherapies for major depression in adults on remission, recovery and improvement: A meta-analysis.” Journal of Affective Disorders, 159, 118-126.
- Beck, J. S. (2011). Cognitive Behavior Therapy: Basics and Beyond. The Guilford Press.
- National Institute of Mental Health (2020). “Mental Health Medications.” Διαθέσιμο στο: NIMH.
Επιμέλεια άρθρου:
Φρόσω Φωτεινάκη
Συμβουλευτική Ψυχολόγος & Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια
Συγγραφή άρθρου:
Άννα Βαΐτση
Ψυχολόγος (MSc)
Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεύτρια