Την εποχή του μεταμοντέρνου, την εποχή της γρήγορης πληροφόρησης και των εξοντωτικών ρυθμών, φαίνεται οι άνθρωποι να αντιμετωπίζουμε σημαντικές δυσκολίες στις διαπροσωπικές μας σχέσεις, τόσο σε οικογενειακό και φιλικό επίπεδο όσο και σε συντροφικό. Σε επίπεδο συντροφικότητας, συχνά τίθονται ερωτήματα στο θεραπευτικό δωμάτιο για το τι είναι συντροφική σχέση, ποια είναι τα κριτήρια που πρέπει να έχουμε και εάν τελικά μπορεί να υπάρξει μια μακρόχρονη σχέση ή αποτελεί μια φαντασίωση των εφηβικών μας χρόνων.
Φαίνεται οξύμωρο σε μια εποχή που οι άνθρωποι μπορούμε πλέον να επιλέξουμε ελεύθερα τον/την συντροφό μας, να παρατηρούνται τόσες πολλές δυσκολίες στις προσωπικές μας σχέσεις. Σχέσεις ισοπεδωμένες, απρόσωπες, σημαντικά συρρικνωμένες. Ο άνθρωπος της μεταμοντέρνας εποχής φαίνεται να έχει χάσει την ταυτότητά του ως σχεσιακό ον και να έχει κλειστεί στην ατομικότητά του. Περιχαρακωμένος στον εαυτό του, ζει την απόλυτη μοναξιά καθώς έχει απωλέσει την ικανότητά του να υπάρχει σε σχέση. Έχει απωλέσει δηλαδή τη βασική προϋπόθεση να υπάρχει ως ον.
Πώς μπορεί λοιπόν κάποιος να μην υπάρχει; Πώς μπορεί κάποιος ενώ ζει στην κοινωνία να βιώνει απέραντη μοναξιά και ισοπέδωση;
Είναι όταν επιλέγει το «λίγο». Όταν επιλέγει το βόλεμα. Όταν ενώ μπορεί να δημιουργήσει σχέση Ζωής, αρκείται σε «σχεσούλες». Σε ερωτικές σχέσεις χωρίς έρωτα. Σε ευκαιριακές συναντήσεις με άλλους ανθρώπους για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του. Απρόσωπες σχέσεις που υπόσχονται την επαφή και τη συνεύρεση χωρίς όμως πρόσωπο. Μοναξιές που έτυχαν να βρεθούν στον ίδιο χώρο και την ίδια στιγμή και προσπάθησαν για λίγο να αποκτήσουν ζωή χωρίς να συνειδητοποιούν όμως, την εδώ και καιρό παραίτησή τους από αυτήν.
Πότε μια σχέση γίνεται «σχεσούλα»;
Φράσεις όπως: «Το πάμε χαλαρά», «Πάμε και όπου μας βγει», «Δεν είμαι για δεσμεύσεις» «Να δούμε πρώτα αν ταιριάζουμε σεξουαλικά και μετά βλέπουμε…», είναι μερικές φράσεις που ακούγονται συχνά. Φαίνεται να παρουσιάζεται ως πρότυπο σχέσης, η χαλαρή συνύπαρξη των ανθρώπων χωρίς καλούς όρους και χωρίς καμία δέσμευση. Ο άλλος είναι διαθέσιμος όποτε τον χρειαστούμε χωρίς κανένα «κόστος». Το μοντέλο αυτό υπόσχεται άμεση ικανοποίηση, αποφυγή προστριβών και «ελευθερία» στην προσωπική ζωή. Όμως πρόκειται για μια ψευδή ελευθερία καθώς στην πραγματικότητα ενώ φαίνεται να έχουμε ελευθερία επιλογής, εντούτοις είμαστε εγκλωβισμένοι στο ατομικό καθώς με αυτό τον τρόπο αποφεύγουμε να σχετιστούμε με τον Άλλο. Αποφεύγουμε δηλαδή τη σχέση.
«Σχεσούλες» ως καταναλωτικά προϊόντα που βουλιμικά καταναλώνουμε για να δραπετεύσουμε από τη μίζερη ζωή μας και να ξεχνιόμαστε. Να καταστέλλουμε τη μοναξιά μας με τον αποκλεισμό του Άλλου. Επιφανειακές «σχέσεις» που οδηγούν στην πρόσχαιρη ικανοποίηση που μετά αφήνει μεγαλύτερο κενό και εσωτερικό άδειασμα. Εκπτώσεις που οδηγούν στην απαξίωση της σχέσης: «Η σχέση αυτή αξίζει τελικά τον κόπο;» Επιφανειακότητα που ισοπεδώνει αισθήσεις και συναισθήματα μέχρι να παύσουμε να αισθανόμαστε. Σεξ απρόσωπο που λειτουργεί ως ηρεμιστικό απέναντι στον θάνατο νεκρώνοντας τη ζωή. «Σχεσούλες» που οδηγούν σταδιακά στην ανοχή και στον εθισμό. Έναν εθισμό στην υποκατάσταση των ουσιαστικών σχέσεων με επιφανειακές σχέσεις που απονοηματοδοτούν τη ζωή.
Ποιο είναι το αντίδοτο στις «σχεσούλες»; Πώς μπορούμε να αποφύγουμε τον εθισμό;
Όταν επιλέγουμε το «όλο». Όταν δεν αρκούμαστε στο «λίγο». Όταν δεν επιλέγουμε το βόλεμα. Όταν κάνουμε σχέση Ζωής και την υπερασπιζόμαστε και όχι «σχεσούλα».
Πώς υπερασπιζόμαστε τη σχέση Ζωής;
Όταν επιλέγουμε τη δέσμευση στη ζωή. Όταν ορκιζόμαστε να υπερασπιστούμε τον ερωτικό τρόπο ζωής στην καθημερινότητά μας. Όταν ο έρωτας δεν είναι το παροδικό συναίσθηματα του πρώτου καιρού αλλά «στάση» ζωής. Όταν ερωτικός είναι ο τρόπος μας σε όλους τους τομείς της ζωής μας και όχι μόνο στον συντροφικό. Όταν ζούμε δημιουργικά και ανακαλύπτουμε καθημερινά τον εαυτό μας και τον/την σύντροφο μας χωρίς να περιμένουμε από τους άλλους να μας αναδείξουν. Όταν παίρνουμε απόφαση να επενδύσουμε διαχρονικά στη σχέση και να μη μείνουμε στο παροδικό και στο εφήμερο. Όταν δε μένουμε στο σεξ ως ανάγκη αλλά στον έρωτα ως επιθυμία.
Η σχέση Ζωής απαιτεί ανάληψη ευθύνης για να την υπερασπιστούμε. Απαιτεί καλούς όρους συνάντησης και φροντισμένο εαυτό. Προϋποθέτει αυτοσεβασμό και εκτίμηση εαυτού για να μπορέσουμε να συναντήσουμε τον Άλλο. Τον Άλλο που δε θα είναι το άλλο μας μισό που θα κρύψει τις ατέλειές μας. Τον Άλλο που δε θα μας χαρίζεται και δε μας «σηκώνει». Τον Άλλο που θα είναι συνοδοιπόρος και εμπνευστής μας στη ζωή και απο κοινού θα δημιουργούμε ευκαιρίες συνάντησης. Τον Άλλο με τον οποίο θα συνδιαμορφώσουμε το κλίμα της σχέσης όπως θέλουμε να είναι. Ένα κλίμα εμπιστοσύνης, ασφάλειας και σεβασμού. Ένα κλίμα συντροφικότητας που δεν επιτρέπει τον εγκλωβισμό και ξέρει να αναδεικνύει τον άλλο.
Όπως γνωρίζουμε, η ποιότητα της ζωής μας επηρεάζεται από την ποιότητα της σχέσης μας. Το καλό κλίμα της σχέσης μας θα διαποτίσει ολόκληρη της ζωής μας. Φροντίζοντας το «μαζί», φροντίζουμε παράλληλα την ατομικότητα και την αυτονομία μας. Φροντιζοντας το «μαζί», υπερασπιζόμαστε μια ζωή με νόημα αντιστεκόμενοι στη φθορά.
Επιμέλεια άρθρου:
Φρόσω Φωτεινάκη
Συμβουλευτική Ψυχολόγος & Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια
Συγγραφή άρθρου:
Πανοπούλου Άννα
Ψυχολόγος/ Συστημική -Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεύτρια