Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των περισσότερων ανθρώπων. Η χρήση τους εξυπηρετεί διάφορες ανάγκες, από την επικοινωνία και την σύνδεση μέχρι την επαγγελματική προβολή και την προαγωγή της οικονομικής ευημερίας. Το περιεχόμενο στο οποίο εκτίθεται ο χρήστης της εκάστοτε πλατφόρμας (Facebook, Instagram κλπ) παρουσιάζει μεγάλη ποικιλομορφία, με τις συνέπειες αυτής της έκθεσης να είναι περισσότερο ή λιγότερο διακριτές και παρατηρήσιμες.
Η καλοκαιρινή περίοδος που διανύουμε αυτή την στιγμή, συνοδεύεται από μία σειρά αλλαγών που αφορούν μεταξύ άλλων τις ενδυματολογικές μας επιλογές αλλά και τον τρόπο διασκέδασης. Για παράδειγμα λόγω των καιρικών συνθηκών καλούμαστε να επιλέξουμε ρούχα που μας κάνουν να αισθανόμαστε «ανάλαφροι» βιώνοντας όσο το δυνατόν λιγότερο δυσφορικά τις υψηλές θερμοκρασίες και από την άλλη οι παραλίες, οι πισίνες και τα καλοκαιρινά μαγαζιά, παίρνουν το προβάδισμα ανάμεσα στις επιλογές χαλάρωσης. Υπό αυτές τις συνθήκες, αισθανόμαστε συχνά πως το σώμα μας γίνεται πιο ορατό από τους γύρω μας.
Παράλληλα, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ιδίως σε εκείνα που το οπτικού τύπου υλικό κυριαρχεί, παρατηρείται κάθε χρόνο τέτοια εποχή μία αύξηση στη δημοσίευση φωτογραφιών που απεικονίζουν το ανθρώπινο σώμα δίχως ατέλειες και ψεγάδια. Την ίδια στιγμή, ραγδαία αύξηση παρουσιάζει και η προώθηση προϊόντων και μεθόδων από διάφορα πρόσωπα(influencers) με επιρροή στο ευρύ κοινό και ιδίως στις νεαρές ηλικίες, τα οποία υπόσχονται άμεση και ανώδυνη «διόρθωση» των «ατελειών».
Όπως έχει επιβεβαιωθεί και ερευνητικά, τα social media διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση και διάδοση των προτύπων ομορφιάς. Ωστόσο ο μη ρεαλιστικός χαρακτήρας των προτύπων αυτών, παράλληλα με την επιθυμία του ατόμου να αποκτήσει ένα σώμα που πληροί όσο το δυνατόν περισσότερο τις κοινώς αποδεκτές προδιαγραφές , δημιουργεί το κατάλληλο έδαφος για την «άνθιση» αρνητικών συναισθημάτων (άγχος, κατάθλιψη, δυσφορία κλπ) και δυσλειτουργικών συμπεριφορών (π.χ. υπερβολική άσκηση, δίαιτες επικίνδυνες για την υγεία κλπ).
Η «εικόνα σώματος» είναι μία έννοια που αντιπροσωπεύει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές σε σχέση με την εμφάνιση, το σχήμα, το μέγεθος και την ελκυστικότητα του σώματος. Τους καλοκαιρινούς μήνες, έρευνες επιβεβαιώνουν πως η δυσαρέσκεια για την εικόνα του σώματος γίνεται πιο έντονη και ένας βασικός μηχανισμός που εξηγεί την σχέση αυτή είναι αυτός της «σύγκρισης». Με άλλα λόγια οι άνθρωποι έχουν την τάση να προβαίνουν σε συγκρίσεις της δικής τους εξωτερικής εμφάνισης με ό,τι προβάλλεται στα media και η διαπίστωση των αποκλίσεων όχι μόνο μειώνει την ικανοποίηση αλλά αυξάνει συγχρόνως την συνεχή (αυτό) παρατήρηση του σώματος. Με την σειρά της η εστίαση της προσοχής σε καθετί που θεωρείται «ατελές», οδηγεί στην αναζήτηση τρόπων που θα το βελτιώσουν άμεσα. Έτσι διαμορφώνεται ένας φαύλος κύκλος, με το άτομο να κυνηγά διαρκώς το «ιδανικό», το «τέλειο» αλλά παράλληλα και μη ρεαλιστικό με συνέπεια να ματαιώνεται, να αποκαρδιώνεται, να αποφεύγει, να απομονώνεται.
Αδιαμφισβήτητα η επιρροή των media στην αυτό αξιολόγηση της εξωτερικής εμφάνισης δεν είναι η ίδια για όλους. Στους ανθρώπους που προϋπάρχει άγχος και ανασφάλεια σε σχέση με την εικόνα σώματος εντείνεται η δυσφορία και συγχρόνως η επιρρέπεια προς τις υπηρεσίες και τα προϊόντα που προωθούνται και υπόσχονται μαγικές και αστραπιαίες αλλαγές.
Στην πραγματικότητα και έξω από τον ιδανικό κόσμο των media, υπάρχουν γύρω μας εκατομμύρια σώματα, καθένα μοναδικό, ιδιαίτερο, ξεχωριστό. Η εξίσωση της ομορφιάς με την ομοιομορφία όχι μόνο εξαλείφει την μοναδικότητα αλλά συντηρεί και έναν εχθρικό – τιμωρητικό τρόπο σκέψης απέναντι στο σώμα, με ό,τι αυτός συνεπάγεται.
Κανένα χαρακτηριστικό δεν είναι από μόνο του ατελές, αν εμείς δεν του δώσουμε μία τέτοια ερμηνεία!
Στο σημείο αυτό θα αναρωτηθεί κανείς «Γίνεται να πατήσω ένα κουμπί και ξαφνικά να πάψω να αισθάνομαι ανασφάλεια, να αποδεχτώ τις ατέλειες μου και να πάψω να συγκρίνομαι με τους άλλους;». Σαφώς, η απάντηση είναι «όχι, δεν γίνεται με το πάτημα ενός κουμπιού.»
Η σχέση που αναπτύσσουμε με το σώμα μας έχει τα θεμέλια της στην παιδική ηλικία, στις εμπειρίες που έχουμε βιώσει και στον τρόπο που αυτές τελικά συντέλεσαν στο να διαμορφώσουμε συγκεκριμένες αντιλήψεις για την εξωτερική μας εμφάνιση και την σύνδεση της με την προσωπική μας αξία. Ως εκ τούτου, απαιτείται χρόνος για να επαναπροσδιοριστεί αυτή η σχέση με το σώμα, και να διαμορφωθεί μία νέα στάση με κύρια συστατικά τον σεβασμό, την αγάπη, τον φροντίδα και την ευγνωμοσύνη.
Μπορεί λοιπόν η περίοδος αυτή να αποτελεί για πολλούς πρόκληση, από την άποψη ότι φέρνει στην επιφάνεια αισθήματα ανασφάλειας και μειονεξίας στερώντας την απόλαυση από στιγμές χαλάρωσης, ίσως όμως προσφέρει και την ευκαιρία να γίνει η αφετηρία ενός νέου ταξιδιού εξερεύνησης, επίγνωσης και τελικά αποδοχής.
Το σώμα μας είναι το «όχημα» μας και χάρη σε αυτό έχει βρεθεί ο καθένας μας στο σημείο που βρίσκεται σήμερα. Ας το ευχαριστήσουμε για αυτό, κάνοντας τις σκέψεις μας συμμάχους και όχι εχθρούς του.
Ας προσπαθήσουμε να αναγνωρίσουμε όσα απλόχερα μας προσφέρει καθημερινά, αναγνωρίζοντας και εκτιμώντας όλα εκείνα που το καθιστούν μοναδικό.
Καλές διακοπές, με πολλή αγάπη και αγκαλιά στον πολύτιμο εαυτό σας!
Κασσιανή Μουσά
Ψυχολόγος, MSc
Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεύτρια (Εκπ.)
Βιβλιογραφία
- Griffiths, S., Austen, E., Krug, I., & Blake, K. (2021). Beach body ready? Shredding for summer? A first look at “seasonal body image”. Body Image, 37, 269-281.
- Huang, Q., Peng, W., & Ahn, S. (2021). When media become the mirror: A meta-analysis on media and body image. Media psychology, 24(4), 437-489.
- Jiotsa, B., Naccache, B., Duval, M., Rocher, B., & Grall-Bronnec, M. (2021). Social media use and body image disorders: Association between frequency of comparing one’s own physical appearance to that of people being followed on social media and body dissatisfaction and drive for thinness. International journal of environmental research and public health, 18(6), 2880.