Η περίοδος της εγκυμοσύνης και της λοχείας είθισται να περιγράφονται ως μια περίοδος χαράς και απόλυτης ευτυχίας τόσο για τη μητέρα όσο και για την οικογένεια της. Οι γυναίκες περιμένουν αυτή τη στιγμή με μεγάλη προσμονή και χαρά καθώς θεωρούν ότι θα είναι μια περίοδος που θα κυριαρχεί η συναισθηματική πληρότητα και η ψυχική αρμονία.
Ωστόσο πολλές φορές αγνοείται το γεγονός ότι η προγεννητική και η μεταγεννητική περίοδος συνδέονται με έντονες βιολογικές και συναισθηματικές αλλαγές που βιώνει η νέα μητέρα. Αυτές οι αλλαγές, σε συνδυασμό και με άλλους παράγοντες, μπορεί να δημιουργήσουν μια γενική ανησυχία στη μητέρα αλλά και να πυροδοτήσουν την έναρξη μιας διαταραχής της διάθεσης. Μια από τις πιο συχνές διαταραχές, που εμφανίζεται σε μεγάλο μέρος του γυναικείου πληθυσμού, είναι η επιλόχεια μελαγχολία-θλίψη ή αλλιώς τα γνωστά με τον όρο «baby blues».
Η επιλόχεια μελαγχολία-θλίψη εμφανίζεται τουλάχιστον στο 40% των γυναικών που έχουν γεννήσει, αναφέρεται στις συναισθηματικές αλλαγές που βιώνουν οι γυναίκες κατά τη διάρκεια της λοχείας και χαρακτηρίζεται από ήπια συμπτώματα που η έναρξη τους συνήθως γίνεται την 3 ή 4 ημέρα μεταγεννητικά και που μπορεί να κρατήσουν ως και 2 εβδομάδες.
Συγκεκριμένα η συμπτωματολογία που εμφανίζουν οι γυναίκες με επιλόχεια μελαγχολία χαρακτηρίζεται κυρίως από ασταθή διάθεση, με έντονες διακυμάνσεις ανάμεσα στην ευφορία και στην πλήξη. Επίσης, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες, ευσυγκίνητες και ανήσυχες, χωρίς τις περισσότερες φορές να υπάρχει εμφανής λόγος, κάποιο απτό εξωτερικό ερέθισμα πυροδότησης αυτών των συμπτωμάτων.Ακόμη αρκετά συχνά υπάρχουν διαταραχές/ δυσκολίες στον ύπνο και στην όρεξη των γυναικών. Τέλος, οι φτωχές διαπροσωπικές σχέσεις και η απροθυμία των γυναικών για έντονη κοινωνική επαφή κατά τη διάρκεια της λοχείας μπορούν να αποτελέσουν και αυτές ενδείξεις επιλόχειας μελαγχολίας.
Στην επιλόχεια μελαγχολία τα δυσφορικά συμπτώματα διάθεσης, όπως η ευερεθιστικότητα, η ανησυχία, η θλίψη, η κόπωση, οι διαταραχές όρεξης και οι φτωχές κοινωνικές επαφές,ακμάζουν την 3 με 5 ημέρα ή την 4 με 6 ημέρα, αλλά σταδιακά αρχίζουν να μειώνονται και να υπερισχύουν τα θετικά συναισθήματα.
Η αιτιολογία της επιλόχειας μελαγχολίας δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητή, ωστόσο θεωρείται ότι είναι πολυπαραγοντική, περιλαμβάνοντας βιολογικούς, νευροβιολογικούς, πολιτισμικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Αξίζει να υπογραμμισθεί ότι εξέχοντα ρόλο έχει η ξαφνική μεταβολή στο αναπαραγωγικό ορμονικό περιβάλλον της γυναίκας η οποία συνδέεται με τις αλλαγές στη διάθεση που εμφανίζει η μητέρα. Ακόμη, καθότι δίπλα σε ένα παιδί γεννιέται και ένας γονιός, οι τεράστιες αλλαγές που συντελούνται ψυχοσυναισθηματικά παίζουν καθοριστικό ρόλο. Αξίζει να γίνει αναφορά και στα στρεσσογόνα γεγονότα που έρχεται αντιμέτωπη η γυναίκα στη διάρκεια της λοχείας, όπως ο θηλασμός ή οι ευθύνες για την ανατροφή του βρέφους, που επηρεάζουν άμεσα τη συναισθηματική της κατάσταση και μπορεί να έχουν καθοριστικό ρόλο στην εμφάνιση των baby blues.
Σαφώς η επιλόχεια μελαγχολία έχει συνέπειες που επηρεάζουν τόσο τη μητέρα όσο και το βρέφος, αλλά και τον δεσμό με τον/ την σύντροφο και το οικογενειακό περιβάλλον. Πιο συγκεκριμένα, οι διακυμάνσεις του συναισθήματος της μητέρας επηρεάζουν την επαφή της με το βρέφος καθώς δύνανται να εμποδίζουν την άμεση ερμηνεία και ανταπόκριση της στις ανάγκες του βρέφους. Ωστόσο, καθώς η συναισθηματική κατάσταση της μητέρας αλλάζει μέσα σε λίγες εβδομάδες και υπάρχουν και άλλοι φροντιστές να αναλάβουν δράση δεν φαίνεται να υπάρχει επίπτωση για τη συναισθηματική, κοινωνική και γνωστική ανάπτυξη του βρέφους. Οι σχέσεις με τον/ την σύντροφο και το υπόλοιπο οικογενειακό περιβάλλον παίζουν σπουδαίο ρόλο σε αυτή την φάση, λειτουργώντας σαν ένα προστατευτικό δίχτυ ασφαλείας.
Βέβαια η σοβαρότητα των επιπτώσεων της επιλόχειας μελαγχολίας στη μητέρα και στο βρέφος εξαρτάται άμεσα από την σοβαρότητα και τη διάρκεια των συμπτωμάτων. Πολυάριθμες μελέτες έχουν φανερώσει ότι μια σοβαρής μορφής επιλόχεια μελαγχολία μπορεί να μετατραπεί σε επιλόχεια κατάθλιψη. Έχει αποδειχθεί δηλαδή ότι η επιλόχεια μελαγχολία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου για την ύπαρξη κατάθλιψης μεταγεννητικά. Ακόμα και οι αγχώδεις διαταραχές έχουν συσχετιστεί με την επιλόχεια μελαγχολία, καθώς η ανησυχία περιγράφεται ως ένα βασικό σύμπτωμα στη διάρκεια της λοχείας που σε ακραίες μορφές μπορεί να μετατραπεί σε διαταραχή άγχους. Πάντως το φαινόμενο των baby blues δεν είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό καθώς τις περισσότερες φορές εμφανίζεται με ήπια μορφή, προκαλώντας κυρίως διακυμάνσεις στη διάθεση της μητέρας, οι οποίες μέσα σε λίγες μέρες εξαλείφονται .
Όσον αφορά την αντιμετώπιση των baby blues, με βάση την ήπια συμπτωματολογία τους, δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολη καθώς γίνεται αυθόρμητα από της γυναίκες χωρίς την χρήση φαρμακευτικής ή ψυχοθεραπευτικής θεραπείας. Οι γυναίκες με επιλόχεια μελαγχολία χρειάζεται να έχουν συνεχή υποστήριξη και βοήθεια από εξειδικευμένο προσωπικό, όπως είναι οι μαίες, οι οποίες θα ανακουφίζουν και θα καθησυχάζουν τις νέες μητέρες από το άγχος, τους φόβους και τις ανησυχίες τους για τη φροντίδα του βρέφους. Παράλληλα σημαντική είναι και η στήριξη, η συμπαράσταση και η ενίσχυση από τον/την σύντροφο και από την οικογένεια της γυναίκας που θα την κάνουν να αισθανθεί πιο σίγουρη και ήρεμη. Έχοντας λοιπόν όλη αυτή την υποστήριξη η μητέρα, τα συμπτώματα της επιλόχειας μελαγχολίας θα μειωθούν σύντομα μέσα σε λίγες μέρες. Αξίζει να τονισθεί ότι σε περιπτώσεις όπου τα συμπτώματα διαρκούν περισσότερο από δύο εβδομάδες και γίνονται πιο έντονα χωρίς να μειώνονται, τότε χρειάζεται η συμβουλή από ειδικό ψυχικής υγείας.
Επιμέλεια άρθρου:
Φρόσω Φωτεινάκη
Ψυχολόγος & Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια
Συγγραφή άρθρου:
Εύη Κυριακίδου
Ψυχολόγος & CBT Ψυχοθεραπεύτρια