Πολλές φορές οι άνθρωποι αναφέρουν ότι δυσκολεύονται να διεκδικήσουν τις ανάγκες, τις επιθυμίες αλλά και τα όρια τους. Παρατηρούν ότι υιοθετούν κυρίως συμπεριφορές που είναι πιο παθητικές ή αντίθετα πιο επιθετικές.
Πως καταλαβαίνουμε όμως ποια συμπεριφορά θεωρείται παθητική, ποια επιθετική και ποια διεκδικητική;
Ας αρχίσουμε ορίζοντας την παθητική και την επιθετική συμπεριφορά. Η παθητική συμπεριφορά χαρακτηρίζεται από την απουσία της έκφρασης των συναισθημάτων, των αναγκών και των θέλω του ατόμου. Στις περιπτώσεις που το άτομο που έχει παθητική συμπεριφορά εκφραστεί θα έχει απολογητική στάση, θα χρησιμοποιήσει δικαιολογίες και πολλές φορές θα ζητήσει συγγνώμη χωρίς να το πιστεύει πραγματικά. Στην παθητική συμπεριφορά ο προσανατολισμός είναι προς τους άλλους με στόχο να τους ευχαριστήσει/ικανοποιήσει το άτομο καταπατώντας πλήρως τα δικά του δικαιώματα.
Η επιθετική συμπεριφορά χαρακτηρίζεται από την έκφραση των συναισθημάτων, των σκέψεων και των αναγκών του ατόμου με έναν τρόπο όμως ακατάλληλο, απότομο και παραβατικό προς τα δικαιώματα και τις ανάγκες των άλλων. Το άτομο με επιθετική συμπεριφορά πολλές φορές μειώνει, υποτιμά και υποβαθμίζει τους άλλους. Εδώ ο βασικός στόχος είναι η κυριαρχία του ατόμου εις βάρος των άλλων.
Όσον αφορά τη διεκδικητική συμπεριφορά, είναι η ειλικρινής, άμεση και με σεβασμό έκφραση των συναισθημάτων, των επιθυμιών, των αναγκών, των απόψεων και των πιστεύω του ατόμου χωρίς να γίνεται προσπάθεια επιβολής στους άλλους. Στην διεκδικητικότητα λοιπόν υπάρχει η ταυτόχρονη αναγνώριση και αποδοχή των αναγκών/ δικαιωμάτων του εαυτού αλλά και των άλλων. Άρα το άτομο έχει δικαίωμα να εκφραστεί, να μιλήσει, να βάλει τα όρια του, να πει «όχι» χωρίς όμως να παραβιάζει τα δικαιώματα των άλλων. Επίσης, στην διεκδικητικότητα ο προσανατολισμός του ατόμου είναι προς τον εαυτό του χωρίς να προσβάλει τα δικαιώματα των άλλων και χωρίς στόχος να είναι η αλλαγή συμπεριφοράς των άλλων. Δηλαδή δεν διεκδικώ για να αλλάξει ο άλλος. Η διεκδίκηση αφορά τον δικό μας εαυτό και το μήνυμα που του <<στέλνουμε>> ότι έχει δικαίωμα να εκφράζεται.
Υπάρχουν λοιπόν σημαντικές διαφορές μεταξύ της επιθετικής, της παθητικής συμπεριφοράς και της διεκδικητικότητας. Είναι σημαντικό να προσπαθήσουμε να καλλιεργήσουμε μια πιο διεκδικητική συμπεριφορά καθώς βελτιώνει την ποιότητα και τη λειτουργικότητα των σχέσεων, ενισχύει την αυτοπεποίθηση και μειώνει τα επίπεδα των δυσφορικών συναισθημάτων.
Στην επικοινωνία με τους άλλους για να είμαστε διεκδικητικοί. χρειάζονται τα εξής τρία βήματα: 1) ξεκινήστε δηλώνοντας ότι κατανοείτε το συναίσθημα ή και το αίτημα του άλλου, 2) εκφράστε το δικό σας συναίσθημα/ανάγκη/όρια εξηγώντας τους λόγους σας και 3) προτείνετε εάν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις.
«Δυστυχώς δεν μπορώ να βγούμε σήμερα, αλλά μπορούμε να το προγραμματίσουμε για την επόμενη εβδομάδα, που θα έχω τελειώσει το project στην δουλειά.»
Τέλος, για να ενισχύσετε τη διεκδικητικότητα σας θυμηθείτε τα εξής:
- Δώστε αξία και σημασία στον εαυτό σας
- Σεβαστείτε τους άλλους
- Κατανοήστε ότι δεν είστε εσείς υπεύθυνοι για την αλλαγή της συμπεριφοράς του άλλου
- Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι όλοι θέλουμε την αποδοχή, όμως αυτό δεν είναι πάντα εφικτό
- Αποδεχτείτε ότι δεν αλλάζει μαγικά η συμπεριφορά, χρειάζεται αρκετή εξάσκηση για την αλλαγή της
Επιμέλεια άρθρου:
Φρόσω Φωτεινάκη
Συμβουλευτική Ψυχολόγος & Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια
Συγγραφή άρθρου:
Εύη Κυριακίδου
Ψυχολόγος & Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεύτρια