Όταν κάποιος έχει κατάθλιψη, αλλάζει ο τρόπος που βλέπει τον εαυτό του, τον κόσμο και το μέλλον. Στο μυαλό του ηχούν φράσεις όπως “είμαι άχρηστος, ανεπαρκής, σκέτη αποτυχία”, “πάλι δεν τα κατάφερα”, “είμαι αβοήθητος”, “δεν έχει νόημα”, “δεν θα αλλάξει τίποτα”, “όλα θα πάνε χάλια”, “ποτέ δεν θα τα καταφέρω”, “όλοι είναι σκληροί μαζί μου”, “δεν έχω σημασία για κανέναν”.
Ξαφνικά ακόμα και τα πιο απλά πράγματα φαίνονται βουνό. Από το να σηκωθείς από το κρεβάτι, να κάνεις μπάνιο, μέχρι το να καλύψεις τις εκκρεμότητες σου. Όλα είναι ένας άθλος, μια σισύφεια προσπάθεια. Σου φαίνεται δελεαστικό να αφεθείς στη δίνη του κρεβατιού και να τα αφήσεις όλα “στο μετά”. Εξ’ άλλου είναι πιο εύκολο… Όσο για τα πράγματα που σε ευχαριστούσαν, έχουν μετατραπεί σε ένα ανάλατο φαγητό. Το φαγητό φαίνεται ίδιο, αλλά έχει χάσει τη γεύση του… δεν είναι πια όσο απολαυστικό το θυμόσουν. Βλέπεις τους άλλους να τρώνε με ευχαρίστηση και εσύ απορείς… “τι μου έχει συμβεί;”. Οι φίλοι σου σου λένε να βγεις αλλά εσύ επιλέγεις να παραμένεις στο σπίτι. Και έτσι οι προτάσεις τους σιγά σιγά λιγοστεύουν και κλείνεσαι όλο και περισσότερο στον εαυτό σου.
Μπορεί να έχεις γίνει ξαφνικά πιο αφηρημένος, να χάνεσαι στα λόγια του άλλου, ή να τρέχει ο λογισμός σου τη στιγμή που δουλεύεις. Ίσως να κινείσαι και να τα κάνεις όλα πιο αργά ή αντιθέτως να έχεις γίνει περισσότερο νευρικός. Μπορεί να τρως περισσότερο ή λιγότερο από ότι συνήθως. Ο ύπνος έχει μετατραπεί σε εχθρός: μπορεί να κοιμάσαι πιο πολύ ή να κάθεσαι στο κρεβάτι στριφογυρίζοντας χωρίς να μπορείς να κοιμηθείς. Ίσως να ξυπνάς στον ύπνο σου ή να ξυπνάς νωρίτερα από ότι συνήθως. Όπως και να έχει, είσαι κουρασμένος.
Από την παλέτα των συναισθημάτων σε σένα επικρατεί η θλίψη, το κενό, η απελπισία. Πλέον συγκινείσαι και κλαις πιο εύκολα. Και όταν η απελπισία ξεχειλίζει από μέσα σου οι αυτοκαταστροφικές σκέψεις φαίνονται να είναι η μόνη λύση. Πιστεύεις πως το τέλος θα έλυνε όλα τα προβλήματα και θα σε λύτρωνε από την απελπισία. Η απομόνωση από τους γύρω σου σε κάνει να κλείνεσαι περισσότερο στον εαυτό σου και να πιστεύεις ότι δεν νοιάζεται κανείς για εσένα. Στερείς από τον εαυτό σου την δυνατότητα να νιώσεις καλύτερα παραμένοντας καθηλωμένος στην οικειότητα της απραγίας. Έπειτα, πιστεύοντας ότι είσαι ανίκανος παύεις να προσπαθείς, δεν κάνεις τίποτα και βάζεις την ταμπέλα του άχρηστου στον εαυτό σου.
Μπορεί να σου φαίνονται όλα μάταια και δύσκολα. Όμως αυτό δεν είσαι εσύ, δεν είναι η πραγματικότητα. Είναι τα γυαλιά της κατάθλιψης. Βλέπεις όλο τον κόσμο στην απόχρωση της κατάθλιψης. Μπορείς να το αλλάξεις αυτό και να ζητήσεις βοήθεια αν το έχεις ανάγκη. Στο πλαίσιο της ψυχοθεραπείας, ο θεραπευτής είναι εκεί για να σε ακούσει και να σε βοηθήσει να βοηθήσεις τον εαυτό σου να βγάλει τα γυαλιά της κατάθλιψης!
Αν θέλεις να κάνεις κάποια βήματα για να βελτιωθεί η διάθεση σου παρατήρησε πως περνάς τις μέρες σου. Τι έκανες σήμερα για εσένα για να νιώσεις καλύτερα; Έκανες κάτι το οποίο σε έκανε να νιώσεις ικανός; Για να είναι καλή η διάθεση σου, χρειάζεσαι και τα δύο. Τόσο δραστηριότητες που σε κάνουν να νιώθεις χαρούμενος, χωρίς να έχουν κάποιο σκοπό (π.χ. μουσική, βόλτα, επικοινωνία με φίλους), όσο και δραστηριότητες που έχουν στόχο (π.χ. καθάρισμα, πληρωμή λογαριασμών, δουλειά, διάβασμα). Για να βρεις την δική σου συνταγή χρειάζεται πρώτα να παρατηρήσεις την ημέρα σου. Πως είναι η δική σου ισορροπία ευχαρίστησης-ικανοποίησης μέσα στην ημέρα; Έπειτα, μπορείς να αναρωτηθείς τι γεμίζει εσένα περισσότερο χαρά, καθώς για τον καθένα είναι διαφορετικό, και τι σου λείπει περισσότερο. Τι χρειάζεται να προσθέσεις; Περισσότερη ευχαρίστηση ή ικανοποίηση;
Μην ξεχνάς να κάνεις μικρά βήματα για να μην οδηγήσεις τον εαυτό σου στην απογοήτευση προσπαθώντας να του αποδείξεις για άλλη μια φορά “πόσο άχρηστος είναι”. Πολλές φορές μπορεί να σκεφτείς “δεν έχω τη διάθεση να το κάνω”. Ωστόσο, πρέπει να θυμάσαι ότι η διάθεση σου θα είναι καλύτερη μετά. Χρειάζεται να σπρώξεις τον εαυτό σου για να αισθανθείς καλύτερα. Αν θες δοκίμασε το και μόνος σου. Βαθμολόγησε την διάθεση σου πριν ξεκινήσεις μια ευχάριστη δραστηριότητα (π.χ. περπάτημα) και βαθμολόγησε την και μετά. Αν τυχόν δεις ότι δεν αλλάζει , σημαίνει ότι αυτή η δραστηριότητα δεν σου προσφέρει εσένα ευχαρίστηση και χρειάζεται να δοκιμάσεις κάτι διαφορετικό. Ίσως σε βοηθήσει να σκεφτείς τι έκανες σε στιγμές που ήσουν χαρούμενος στο παρελθόν. Επίσης, μπορεί να πέσεις στην παγίδα να συγκρίνεσαι με τον εαυτό σου πριν την κατάθλιψη, αλλά αυτή δεν είναι μια δίκαιη σύγκριση. Η δίκαιη σύγκριση είναι σε σχέση με την προηγούμενη μέρα, σε σχέση με τη στιγμή που ήσουν χειρότερα. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσεις ότι δεν είναι όλα τόσο εύκολα όσο στο παρελθόν, να συμπονέσεις και να αγκαλιάσεις τον εαυτό σου σε αυτή την διαδικασία.
Επιμέλεια κειμένου:
Γεωργία Βασσάλου,
Ψυχολόγος, ΜSc
Γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία