Οι άνθρωποι έχουμε πολλά πλαίσια στα οποία κινούμαστε. Αναμφίβολα ένα από τα πιο σημαντικά είναι αυτό της εργασίας μας, όχι μόνο γιατί περνάμε πολλές ώρες σε αυτό αλλά και γιατί η ομαλή λειτουργία αυτού του πλαισίου επηρεάζει και το σύνολο της καθημερινότητάς μας.
Οι σχέσεις και οι αλληλεπιδράσεις που αναπτύσσονται στην εργασία μας φαίνεται ότι μπορούν να διαμορφώσουν τη δομή του επαγγελματικού πλαισίου, επηρεάζοντας τόσο την επαγγελματική απόδοση όσο και την ψυχική μας ευημερία. Συγκεκριμένα η δημιουργία και η διατήρηση θετικών και ανοιχτών σχέσεων μεταξύ των συναδέλφων καλλιεργεί ένα κλίμα εμπιστοσύνης, ασφάλειας και αμοιβαίας κατανόησης και υποστήριξης το οποίο ενισχύει την ομαδικότητα και τη συνεργασία. Έτσι αυξάνεται η αποδοτικότητα και η αποτελεσματικότητα που έχουμε στην εργασία μας και ταυτόχρονα ενισχύεται και η προσωπική και συναισθηματική μας ανάπτυξη.
Πολλές φορές αναρωτιόμαστε γιατί υπάρχουν άνθρωποι στην εργασία μας που δυσκολευόμαστε να έρθουμε σε επαφή μαζί τους ενώ υπάρχουν άλλοι με τους οποίους η επαφή μας είναι εύκολη, αβίαστη και ευχάριστη. Τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας που έχουμε φαίνεται να αποτελούν κλειδί για την ποιότητα των επαγγελματικών σχέσεων καθώς διαμορφώνουν τον τρόπο που αλληλεπιδρούμε, τις αντιδράσεις που έχουμε και τη συμπεριφορά που υιοθετούμε. Στην ουσία, η προσωπικότητά μας μπορεί να διαμορφώσει σημαντικά τις σχέσεις μας με τους άλλους και να καθορίσει το πόσο εύκολα μπορούμε να συνεργαστούμε ή να αντιμετωπίσουμε προκλήσεις στην καθημερινότητά μας στο επαγγελματικό μας περιβάλλον.
Κάποια βασικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας που επηρεάζουν αρκετά την ύπαρξη λειτουργικών ή μη επαγγελματικών σχέσεων είναι: η εξωστρέφεια-εσωστρέφεια, η συναισθηματική νοημοσύνη, ο ναρκισσισμός, η ηγετικότητα, η προσαρμοστικότητα, η συνεργατικότητα και η ευσυνειδησία.
- Εξωστρέφεια – Εσωστρέφεια: Τα εξωστρεφή άτομα είναι κοινωνικά, απολαμβάνουν τις αλληλεπιδράσεις, εκφράζουν άμεσα και καθαρά τις ανάγκες τους και επικοινωνούν με ευκολία με τους άλλους. Όλα αυτά προφανώς και βοηθούν στην ανάπτυξη υγιών επαγγελματικών σχέσεων. Αντίθετα τα εσωστρεφή άτομα είναι αρκετά κλειστά συναισθηματικά, προτιμούν να εργάζονται μόνα τους ή με λίγα άτομα, δυσκολεύονται να μοιραστούν και να εκφράσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους. Ως εκ τούτου, η δημιουργία επαγγελματικών σχέσεων μπορεί να δυσκολευτεί να υπάρξει ή να χρειαστεί πολύ περισσότερος χρόνος.
- Συναισθηματική νοημοσύνη: Η συναισθηματική νοημοσύνη αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει, να κατανοεί και να διαχειρίζεται λειτουργικά τα συναισθήματά του αλλά και τα συναισθήματα των άλλων. Θεωρείται ότι η συναισθηματική νοημοσύνη είναι κρίσιμη για την ύπαρξη υγιών και λειτουργικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ των ανθρώπων. Επομένως, άτομα που έχουν αυτό το στοιχείο στην προσωπικότητά τους μπορούν να διαμορφώσουν λειτουργικές επαγγελματικές σχέσεις. Αντίθετα άτομα που είναι συναισθηματικά ευάλωτα και αντιδρούν έντονα σε άγχη και πιέσεις μπορεί να έχουν συχνά συγκρούσεις και εντάσεις στον επαγγελματικό τους χώρο.
- Ναρκισσισμός: Ένα άτομο με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά είναι συνήθως αλαζονικό, εγωκεντρικό, υπερφιλόδοξο, τονίζει τις ικανότητες του, επιθυμεί την αναγνώριση και τον υπερβολικό θαυμασμό των άλλων και έχει χαμηλή ικανότητα ενσυναίσθησης.Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι η συνεργασία με ένα άτομο που έχει αυτό το χαρακτηριστικό προσωπικότητας είναι ιδιαίτερα δύσκολη, έχει συνήθως εντάσεις και διενέξεις και πολλές αμυντικές/επιθετικές συμπεριφορές.
- Ηγετικότητα: Η ηγετική προσωπικότητα έχει προφανώς άμεση και καθοριστική σύνδεση με την μορφή των επαγγελματικών σχέσεων καθώς το άτομο με αυτό το στοιχείο προσωπικότητας μπορεί να διαμορφώσει τη δυναμική των επαγγελματικών σχέσεων, να εμπνεύσει και να επηρεάσει τους άλλους και να οδηγήσει σε μια πιο συνεργατική και παραγωγική ατμόσφαιρα που ευνοεί την προσωπική και συλλογική ανάπτυξη. Επίσης τα άτομα που έχουν ηγετική προσωπικότητα βοηθάνε στη διαχείριση των συγκρούσεων, επιλύουν προβλήματα και προσπαθούν να δημιουργούν ένα θετικό εργασιακό περιβάλλον. Βέβαια εάν αυτό το στοιχείο προσωπικότητας συνδυαστεί και με άλλα στοιχεία προσωπικότητας όπως, η απολυτότητα, η έλλειψη συνεργατικότητας, μπορεί τελικά να φέρει το άτομο σε συγκρούσεις με την υπόλοιπη ομάδα και να δημιουργήσει εντάσεις στις σχέσεις τους.
- Προσαρμοστικότητα: Η ικανότητα του ατόμου να μπορεί άμεσα να ανταποκριθεί λειτουργικά σε νέες και διαφορετικές συνθήκες, πλαίσια και ανθρώπους είναι βέβαιο ότι βοηθάει στην επαγγελματική ζωή δεδομένου ότι πολλές φορές καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε στον εργασιακό μας χώρο αιφνίδιες αλλαγές, να συνεργαστούμε με πολλόυς και διαφορετικούς ανθρώπους αλλά και να αλλάξουμε επαγγελματικά πλαίσια.
- Συνεργατικότητα: Η συνεργατικότητα, ως στοιχείο προσωπικότητας, χαρακτηρίζεται από την ικανότητα του ατόμου να εργάζεται ομαδικά, να ακούει ενεργά, να μοιράζει αρμοδιότητες και να προσαρμόζεται στις ανάγκες των άλλων. Επομένως η συνεργατικότητα ενισχύει την ανάπτυξη θετικών και εποικοδομητικών σχέσεων μεταξύ των ατόμων στην εργασία καθώς προάγει την ομαλή ροή εργασιών και την αίσθηση του κοινού στόχου.
- Ευσυνειδησία: Η ευσυνειδησία είναι η ικανότητα να είναι κάποιος οργανωμένος, υπεύθυνος και προσηλωμένος στους στόχους του. Άτομα με υψηλή ευσυνειδησία είναι συνήθως αξιόπιστα, συνεπή και αποδοτικά στην εργασία τους κάτι που τα καθιστά πολύτιμους συνεργάτες. Ωστόσο μπορεί κάποιες φορές να δημιουργεί δυσκολίες στις επαγγελματικές σχέσεις. Αυτό συμβαίνει κυρίως όταν η ευσυνειδησία υπερτονίζεται ή εκλαμβάνεται ως αυστηρότητα ή όταν το άτομο λόγω αυτού έχει μια επικριτική στάση απέναντι στους άλλους.
Επομένως, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας καθορίζουν τη δυναμική των επαγγελματικών σχέσεων και επηρεάζουν τη λειτουργικότητα και τη συνοχή της ομάδας δημιουργώντας καλύτερη επικοινωνία, αποτελεσματικότερη συνεργασία και βελτιωμένη ποιότητα ζωής. Είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε πως συνδεόμαστε στην εργασία μας, πως αλληλεπιδρούμε με τους άλλους και εαν έχουμε συνήθως μια ομαλή επικοινωνία ή εαν αντίθετα συχνά έχουμε εντάσεις με τους άλλους.Η αυτοπαρατήρηση αυτή θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε εάν χρειάζεται να καλλιεργήσουμε ή να αναπτύξουμε κάποιο από τα παραπάνω χαρακτηριστικά προσωπικότητας ή εαν χρειάζεται να τροποποιήσουμε κάποιο χαρακτηριστικό της προσωπικότητας μας που δυσκολεύει τις αλληλεπιδράσεις μας. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι αυτή δεν είναι μια εύκολη δουλειά όμως η φροντίδα των επαγγελματικών μας σχέσεων εν τέλει είναι μια φροντίδα της καθημερινότητας μας.
Επιμέλεια άρθρου:
Φρόσω Φωτεινάκη
Συμβουλευτική Ψυχολόγος & Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια
Συγγραφή άρθρου:
Εύη Κυριακίδου
MSc, ψυχολόγος – γνωσιακή συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεύτρια.